जुलैमध्ये इंग्लंडमधील अनेक शहरांमध्ये दंगली उसळल्या. खोट्या बातम्या आणि लोकांमधील स्थलांतरविरोधी भावना ही त्याची प्रमुख कारणे होती. दंगलग्रस्त बहुतेक मुस्लिम होते. मशिदींवर आणि स्थलांतरितांचे वास्तव्य असलेल्या ठिकाणांवर हल्ले झाले. या घटनांनंतर ब्रिटनच्या ‘सर्वपक्षीय संसदीय गटाने’ भविष्यात अशा प्रकारचा हिंसाचार रोखण्याच्या उद्देशाने एक अहवाल जारी केला. ‘मुस्लिमांनी तलवारीच्या जोरावर इस्लामचा प्रसार केला’ असे म्हणण्यावर बंदी घालण्यात यावी, असे या अहवालात म्हटले आहे. हा विश्वास इस्लामोफोबियाच्या मुळाशी असलेल्या गोष्टींपैकी एक आहे. हे उदाहरण आपल्या देशात अनुकरण करण्यासारखे आहे जिथे हे आणि इतर अनेक गैरसमज आणि पूर्वग्रह लोकांच्या मनात खोलवर रुजलेले आहेत.
काही हिंदू राजांची मुस्लिम राजांनी हत्या केल्याचे उदाहरण देऊन इस्लामचा प्रसार तलवारीच्या जोरावर झाला असा समज पसरवला जातो. भारतातील इस्लामच्या विस्ताराचे वास्तव यापेक्षा फार वेगळे आहे.अरब व्यापारी केरळच्या मलबार किनाऱयावर येत राहिले आणि त्यांच्या संपर्कामुळे स्थानिक लोकांनी इस्लाम स्वीकारला. केरळच्या मलबार भागातील चेरामन जुमा मशीद सातव्या शतकात बांधण्यात आली होती यावरून हे स्पष्ट होते.
स्वामी विवेकानंदांच्या मते, ‘भारतातील मुस्लिमांचा विजय हा शोषित समाज आणि गरिबांच्या मुक्तीचा संदेश होता. यामुळेच आपल्या समाजातील प्रत्येक पाचवा माणूस मुस्लिम झाला. हे केवळ तलवार आणि बळाच्या जोरावर झाले असे समजणे वेडेपणाशिवाय दुसरे काही ठरणार नाही.’ वास्तविकता अशी आहे की जमीनदार आणि पुजारी यांच्यापासून मुक्ती मिळविण्यासाठी हे केले गेले. त्यामुळेच बंगालमधील शेतकऱयांमध्ये मुस्लिमांची संख्या हिंदूंपेक्षा जास्त आहे. कारण तेथे अनेक जमीनदार होते. सम्राट अशोकाशिवाय कोणत्याही राजाने आपल्या धर्माचा विस्तार करण्याचे काम केले नाही. भगवान गौतम बुद्धांचा संदेश पसरवण्यासाठी फक्त अशोकानेच आपले प्रतिनिधी दूरवर पाठवले.
आजच्या भारतात मुस्लिम आणि ख्रिश्चन यांच्याबद्दल अनेक गैरसमज मोठ्या प्रमाणावर आहेत आणि त्यांच्यावरील हिंसाचाराची ही मुख्य कारणे आहेत. या गैरसमजांना कालांतराने गती मिळाली आणि समाजाच्या व्यापक दृष्टिकोनाचा भाग बनला आहे. मुस्लिम राजांनी हिंदू मंदिरे तोडली आणि नष्ट केली या कल्पनेने त्यांची सुरुवात होते. या प्रचाराला बळकटी देण्याचा परिणाम म्हणजे डिसेंबरमध्ये बाबरी मशीद पाडण्यात आली, ज्यातील दोषींना आजपर्यंत शिक्षा झालेली नाही. आता बाबरी मशीद प्रकरणात काशी आणि मथुरेचा मुद्दाही जोडला गेला आहे. ताजमहाल देखील एक शिवमंदिर म्हणून ओळखला जातो ज्याचे नंतर जहांगीरची राणी नूरजहान हिच्या थडग्यात रूपांतर झाले.
अलीकडे गाय हा पवित्र प्राणी आहे आणि मुस्लिम गायींची हत्या करतात, असा गैरसमज जोर धरू लागला आहे. या समजुतीच्या आधारे एकीकडे शाकाहाराचा प्रचार केला जातो आणि दुसरीकडे लिंचिंग केले जाते. इंडियास्पेंडच्या एका अहवालानुसार, गायींच्या संततीशी संबंधित झालेल्या हिंसांमध्ये मारले गेलेले बहुसंख्य भारतीय नागरिक मुस्लिम होते. मे महिन्यात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी सत्तेवर येण्यापूर्वी एकूण घटनांपैकी केवळ 30 टक्के घटना घडल्या आहेत. इंडियास्पेंडने असेही नोंदवले आहे की हिंसाचाराच्या जवळपास निम्म्या घटना भाजपशासित राज्यांमध्ये घडल्या आहेत. गोरक्षकांनी आर्यन मिश्रा या हिंदू विद्यार्थ्याची गो तस्करीच्या संशयावरून हत्या केली. आर्यनच्या आईने तिच्या वक्तव्यात हत्येच्या कारणावर प्रश्न उपस्थित केला आणि म्हटले की, ‘आरोपींनी त्याला मुस्लिम समजून त्याची हत्या केली. मुस्लिम मानव नाहीत का ? तुम्हाला मुस्लिमांना मारण्याचा काय अधिकार आहे?
गोहत्या करणारे असल्याच्या संशयावरून मारले गेलेले अखलाक जुनेदरकबर खान आणि इतर अनेक जण आपल्याला आठवतात. अलीकडेच, अमृतसर ते पालमपूर या रस्त्याच्या प्रवासादरम्यान, रस्त्यांवर मोकाट फिरणाऱया गायींची दुर्दशा आणि त्यांच्यामुळे रस्त्यांवरील समस्या, अपघात आणि भटक्या गायींमुळे शेतकऱयांचे होणारे नुकसान याविषयी वृत्तपत्रांमधून सचित्र बातम्या झळकल्या होत्या, हे विसरू नये.
यासोबतच टिफीनमधील मांसाहारही मुस्लिम विद्यार्थ्यांना त्रास देण्याचा आणखी एक आधार ठरत आहे. नुकत्याच घडलेल्या एका घटनेत अमरोहा येथील एका सुप्रसिद्ध शाळेतील इयत्ता तिसरीच्या विद्यार्थ्याने त्याच्या टिफिनमध्ये बिर्याणी आणली होती. हिल्टन शाळेचे मुख्याध्यापक अमरीश कुमार शर्मा यांनी त्याला स्टोअर रूममध्ये बंद केले, ‘मी अशा मुलांना शिकवणार नाही जे मंदिरे नष्ट करण्यासाठी मोठे होतात’. द्वेषयुक्त भाषण ही देखील देशासाठी मोठी समस्या बनली आहे. द्वेषयुक्त भाषणे करणाऱयांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि त्यांना शिक्षा करण्यासाठी यंत्रणा आणि कार्यपद्धती आहेत, परंतु वास्तविकता अशी आहे की असे करणाऱयांना केवळ शिक्षाच होत नाही तर त्यांना पक्षात पदोन्नती आणि वरिष्ठ पदेही दिली जातात.
आसामचे मुख्यमंत्री मी मुस्लिमांना आसाम ताब्यात घेऊ देणार नाही अशा घृणास्पद गोष्टी सांगत राहतात आणि पूर जिहाद, वीज जिहाद आणि नोकरी जिहाद असे शब्द वापरत राहतात. धर्माच्या आधारे समाजाचे ध्रुवीकरण करण्यासाठी ते आणि भाजपचे इतर नेते अशा गोष्टी बोलत राहतात. उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ बुलडोझरद्वारे मुस्लिमांची घरे आणि मालमत्ता पाडत आहेत. भाजपचे इतर मुख्यमंत्रीही त्यांच्या मागे लागले आहेत. बुलडोझरने उद्ध्वस्त केल्या जात असलेल्या कहरावर भाष्य करताना न्यायमूर्ती बी. आर. गवई म्हणाले, ‘एखाद्याला आरोपी आहे म्हणून त्याचे घर कसे पाडले जाऊ शकते? ते कायदेशीर प्रक्रियेचे पालन केल्याशिवाय होऊ शकत नाही.’ दिल्ली दंगलीनंतर जहांगीरपुरी येथे राबवण्यात आलेल्या विद् ध्वंस मोहिमेशी संबंधित याचिकेवर ते सुनावणी करत होते. मात्र राज्यांचे मुख्यमंत्री हे भाष्य मान्य करतील का, हा प्रश्न आहे.
अशी वेळ आली आहे की भारतातही ब्रिटनप्रमाणेच सरकारने अशा समित्या स्थापन कराव्यात, जे गैरसमज दूर करण्यासाठी ठरवलेल्या अजेंड्याची अंमलबजावणी सुनिश्चित करतील. हे गैरसमज समाजात अत्यंत धोकादायक पातळीवर पसरले आहेत. समाजातील द्वेष आणि गैरसमज दूर करण्याचे काम खूप पूर्वीपासून सुरू व्हायला हवे होते, जेणेकरून जातीय हिंसाचार टाळता येईल.
: मनीष वाघ
