काश्मीरमधील गांदरबल जिह्यात 6.5 किमी लांबीच्या झेड मोड बोगद्याचे उद्घाटन आनंददायी आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी स्वत: सोमवारी या बोगद्याचे उद्घाटन केले, तर त्याची उपयुक्तता सहज लक्षात येईल. या बोगद्याचे सामरिक, आर्थिक आणि सामाजिक महत्त्व खूप जास्त आहे. याचे सामरिक महत्त्व आहे कारण ते जम्मू-काश्मीरची सुरक्षा मजबूत करेल. आर्थिक महत्त्व कारण या बोगद्यामुळे या केंद्रशासित प्रदेशाच्या अर्थव्यवस्थेला चालना मिळेल. येथे येण्यासाठी उद्योजक आकर्षित होतील. नोकरीत वाढ होईल. याला सामाजिक महत्त्व आहे कारण तिथे लोकांना एकमेकांपासून वाटणारी अंतराची खोल भावना कमी होईल. डोंगरात प्रवास करणे सोपे नाही आणि वर्षातील तीन-चार महिने दळणवळण तुटलेले असते, त्यामुळे हा बोगदा खूप उपयुक्त ठरेल. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यासह जम्मू आणि काश्मीरचे लेफ्टनंट गव्हर्नर मनोज सिन्हा आणि मुख्यमंत्री ओमर अब्दुल्ला हे देखील उद्घाटनावेळी उपस्थित होते, जे स्थानिक सरकार आणि केंद्र सरकार यांच्यातील समन्वयाने पायाभूत सुविधांचा विकास कसा प्रगती करत आहे हे दर्शविते.
या दोन पदरी बोगद्याने गांदरबल जिह्यातील गगनगीर आणि सोनमर्ग यांना जोडले आहे. यामुळे विशेषत सोनमर्गच्या अर्थव्यवस्थेला चालना मिळेल. रोजगाराच्या नवीन संधी उघडतील. काही दशकांपूर्वी काश्मीरमध्ये अशा बोगद्याची कल्पनाही करणे अशक्य होते, पण आता देश इतका सक्षम झाला आहे की केवळ एका बोगद्यावर 2700 कोटींहून अधिक खर्च करू शकतो. खरे तर देशाला घट्ट जोडणारे रस्ते बांधणे बंधनकारक झाले आहे. समुद्रसपाटीपासून 8,650 फुटांपेक्षा जास्त उंचीवर असलेला हा बोगदा कोणत्याही हवामानात विस्कळीत होणार नाही. याला भूस्खलनाचा किंवा हिमस्खलनाचा धोका असणार नाही. जेव्हा वंचित भाग चांगल्या रस्त्यांनी जोडले जातात, तेव्हा लोक देशाशी अधिक जोडले जाण्यास प्रवृत्त होतात. अनेक वर्षांपासून हा परिसर दहशतवादामुळे त्रस्त आहे. दहशतवादी येथे विकासाचे कोणतेही काम होऊ देणार नाहीत, असा समज निर्माण झाला आहे, तथापि, दहशतवादाला आळा घालण्यासाठी भारतीय राज्याच्या ताकदीने काम केले आहे.
या विशिष्ट प्रकल्पाची देखरेख करणारी राष्ट्रीय महामार्ग आणि पायाभूत सुविधा विकास निगम लिमिटेड कौतुकास पात्र आहे. सरकारी संस्थांचे कौतुक करण्याबरोबरच अशा दुर्गम प्रकल्पांची स्वप्ने साकारण्यात गुंतलेल्या खासगी क्षेत्रातील कंपन्यांचेही कौतुक करायला हवे. जे मजूर जीव धोक्यात घालून काम पूर्ण करत आहेत, त्यांचेही कौतुक करायला हवे. काश्मीरमधील आणखी एक विशेष बोगदा प्रकल्प पूर्ण होण्याच्या प्रतीक्षेत आहे. झोजिला बोगद्याचे बांधकाम 2028 पर्यंत पूर्ण होईल, ज्यामुळे श्रीनगर आणि लडाखमधील अंतर 49 किलोमीटरवरून 43 किलोमीटरवर कमी होईल. इतकेच नाही तर जुन्या रस्त्यांवर ताशी केवळ 30 किलोमीटर वेगाने वाहने धावतात, मात्र बोगद्याच्या आत वाहनांचा वेग ताशी 70 किलोमीटरपर्यंत जाईल. जम्मू आणि काश्मीरमध्ये सुमारे 1.25 लाख कोटी रुपये खर्चून रस्ते प्रकल्पांवर काम केले जात आहे हे जाणून घेणे उत्साहवर्धक आहे. एवढेच नाही तर रोपवे आणि केबल कार चालवण्याचे सुमारे 22 प्रस्ताव आहेत, जे 25,000-30,000 कोटी रुपये खर्चून पूर्ण केले जाणार आहेत. जम्मू-काश्मीरमधील पर्यटन चार पटीने वाढण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे जम्मू-काश्मीर स्वावलंबी आणि समृद्ध होईल. साहजिकच काश्मीर मूलभूत ताकदीने शांततेकडे वाटचाल करत आहे.
मनीष वाघ
