डायरी म्हणजे फक्त कागदावरच्या ओळींचा संग्रह नाही; ती मनाच्या गाभ्यातील निनाद आहे. ती त्या शांत क्षणांची साक्षीदार आहे, जेव्हा मनाने जगाशी नव्हे, तर स्वतःशी संवाद साधण्याचा प्रयत्न केला. आजच्या डिजिटल युगात, जिथे प्रत्येक भावना तत्काळ जगासमोर मांडली जाते, तिथे डायरीची ती गुप्त, आत्मीय जागा जणू हरवत चालली आहे.
कधीकाळी रात्रीच्या शांततेत डायरीच्या पानांची सळसळ हा आत्मसंवादाचा आवाज असे. त्या वेळेस लिहिणे हे केवळ अभिव्यक्तीचे साधन नव्हते, तर स्वत:ला शोधण्याचा विधी होता. प्रत्येक शब्दात अनुभवाचा ओलावा असे; शाईच्या ओघळात दुःख, हसू, अपराध, स्वप्ने, आणि स्वीकार यांच्या सावल्या गुंफलेल्या असत. आज सोशल मीडियाच्या उजेडात तो अंधार लोपला आहे. आपण आपल्या भावनांना “लाइक्स” आणि “कमेंट्स”च्या तराजूत तोलू लागलो आहोत. परिणामी, जे कधी अंतर्मुखतेचे साधन होते, ते आता “ऑनलाईन” मान्यतेच्या खेळात हरवले आहे.
डायरी हा मानवी मनाचा असा आरसा होता जो कधीच फसवत नसे, झाकत नसे, ती अपयशाला हात देणारी, चुकांना क्षमा करणारी आणि लहान यशाला साजरे करणारी साथी होती. या आरशात माणूस स्वतःला स्पष्ट पाहू शकत होता. डायरी वाचताना आपण केवळ भूतकाळात जात नाही, तर त्या क्षणातील “मी कोण होतो?” या प्रश्नाशी पुन्हा भेटतो.
इतिहासातील अनेक विलक्षण दस्तऐवज या वैयक्तिक लेखनातून जन्मले. युद्धाच्या अंधारातही मानवीतेची ज्योत पेटवणारी अॅन फ्रँकची डायरी हे त्याचे सर्वात तेजस्वी उदाहरण आहे. तिच्या शब्दांनी दाखवून दिले की वैयक्तिक लेखन ही केवळ नोंद नव्हे, तर प्रतिकारही असू शकतो. त्या शब्दांनी काळालाही ओलांडले आणि माणसाच्या अस्तित्वाला अर्थ दिला.
आज आपण सतत “अपडेट” राहण्याच्या नशेत जगत आहोत. पण या क्षणभंगुरतेच्या वेगात आपण अंतर्मुखतेचा संथपणा गमावला आहे. पेन हातात घेताना ज्या प्रकारे विचारांचा आकार घेत असे, तो कीबोर्डच्या थंड स्पर्शात हरवतो. कागदाच्या स्पर्शात एक उब होती, जी डिजिटल पडद्यावर नाही. शाईचा वास, हाताने लिहिलेल्या अक्षरांची वेगळी ऊर्जा, पानांच्या कडांवर सांडलेली भावना, या सगळ्यांत जीवनाची धडधड होती.
डायरी म्हणजे मनाची समुपदेशक होती. जेव्हा आयुष्यात वादळ उठत, तेव्हा तिच्या पानांनी शांतपणे आपल्याला आधार दिला. ती शब्दांची नव्हे, तर न बोललेल्या गोष्टींची साक्षीदार होती. मानसिक आरोग्याबद्दल आज आपण जितके बोलतो, तितके त्या काळात डायरीने ते *अनुभवले* होते. ती स्वतःला शुद्ध करण्याची प्रक्रिया होती, आपण जगाला दाखवण्यासाठी नव्हे, तर स्वतःला समजण्यासाठी लिहायचो.
अहंकार आणि प्रदर्शनाच्या या काळात, डायरी आपल्याला एक वेगळा प्रश्न विचारते, “तू स्वतःशी प्रामाणिक आहेस का?” सोशल मीडियावर आपण एक प्रतिमा तयार करतो, पण डायरीत आपण ती झटकून टाकतो. ती आपल्याला आठवण करून देते की आत्मसंवाद हा कोणत्याही यशापेक्षा अधिक महत्त्वाचा आहे.
डायरी म्हणजे ध्यान. ती स्थैर्य शिकवते. जग धावत असताना ती थांबण्याची परवानगी देते. तिच्या प्रत्येक ओळीत एक श्वास दडलेला असतो — जो जीवनाच्या गोंधळात आपल्याला पुन्हा स्वतःकडे नेतो.
डायरी हरवणे म्हणजे आपल्या विचारांची, भावनांची, आणि आत्म्याच्या प्रतिबिंबाची गुप्त जागा हरवणे. कदाचित म्हणूनच आजच्या माणसाला अधिक ताण, अधिक एकाकीपणा, आणि कमी आत्मजागरूकता जाणवते.
आता डायरी अडगळीत गेली असली तरीही पण तिची गरज आजही तितकीच आहे. कारण जग कितीही पुढे गेले तरी माणूस जेव्हा स्वतःला समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो, तेव्हा त्याच्या हातात पुन्हा पेन येते. आणि तेव्हाच तो लिहितो आपल्यासाठी, स्वतःसाठी, आपल्या आत्म्याशी बोलण्यासाठी.
डायरी केवळ लिहिली जात नाही,तर ती जगली जाते.
: मनीष चंद्रशेखर वाघ
